Nadmierna potliwość — przyczyny, objawy, leczenie

Wydzielanie potu to naturalna reakcja, która odbywa się nieustannie i dotyczy całego ciała. Do nasilenia potliwości dochodzi m.in. przy wysokiej temperaturze otoczenia czy w stresującej sytuacji. Nieco odmienną dolegliwością jest typowa nadpotliwość wynikająca ze wzmożonej aktywności gruczołów potowych, określana jako hiperhydroza. Bez względu na przyczyny, nadmierne wydzielanie potu jest źródłem dyskomfortu. Jednak to właśnie od powodów nadpotliwości zależy sposób postępowania. Dowiedz się więcej!

Czym są gruczoły potowe?

Powierzchnia całego ciała pokryta jest przez miliony gruczołów potowych. Każdy z nich składa się z cewki wydalniczej i przewodów wyprowadzających pot. Różnice pomiędzy poszczególnymi gruczołami dotyczą głównie ich lokalizacji, pełnionych funkcji oraz rodzaju wydzielanego płynu.

Podstawowym zadaniem gruczołów potowych jest produkcja i wydalanie wydzieliny. Gruczoły te odgrywają istotną rolę w procesie termoregulacji organizmu. Płyn przez nie wydzielany ma za zadanie obniżać temperaturę ciała. Każdego dnia za ich pośrednictwem z organizmu usuwane są zbędne produkty przemiany materii. Za pomocą gruczołów potowych organizm oczyszcza się również z toksyn. Ważną funkcją gruczołów potowych i wydzielanego przez nie płynu jest także ochrona i nawilżenie skóry. Partie ciała z niską ilością gruczołów są bardziej narażone na wysuszenie oraz powstawanie zmarszczek.

Czym jest pot? Z czego się składa? 

Pot ma słony smak, co wynika z jego składu. Jest to roztwór soli, który w 98% składa się z wody. Pozostałe jego składniki to głównie sole, tłuszcze, kwas moczowy i mlekowy, mocznik, amoniak, węglowodany i minerały (m.in. potas, wapń, żelazo). Skład potu nie jest stały i zależy głównie od sytuacji, w trakcie której jest on wydzielany. Na skład potu wpływa również:

• dieta,
• warunki klimatyczne,
• choroby ogólnoustrojowe,
• gospodarka hormonalna.

,,Czysty" pot praktycznie nie ma zapachu, chociaż uważa się, że zawiera on feromony specyficzne dla każdej osoby. Jego pH u dorosłego człowieka ma odczyn kwaśny (ok. 4,5-6). Za przykry zapach potu odpowiadają bakterie pokrywające powierzchnię skóry. Żywią się one potem, a produkty uboczne powstające w trakcie tego procesu odpowiadają za specyficzną, nieprzyjemną woń.

Jakie partie ciała pocą się najbardziej?

Wyróżnia się gruczoły:

• ekrynowe — jest ich najwięcej w okolicy dłoni i stóp, w mniejszej ilości pokrywają niemal całą powierzchnię ciała, z wyjątkiem okolic intymnych i warg, znajdują ujście w naskórku.
• apokrynowe — są zlokalizowane wyłącznie w skórze owłosionej. Ich wydzielina nie jest kierowana na zewnątrz bezpośrednio, a przez mieszki włosowe. Znajdują się one głównie pod pachami i w okolicach intymnych. 

Problem potliwości najczęściej dotyczy pach i owłosionych sfer intymnych. Ma to związek z obecnością gruczołów apokrynowych na tych obszarach ciała. Ich wydzielina zwykle jest gęściejsza w porównaniu do tej produkowanej przez gruczoły na pozostałej powierzchni skóry. Ponieważ płyn przechodzi przez mieszki włosowe, ma kontakt z obecnymi w nich drobnoustrojami. Z tego powodu na tych partiach występuje nieprzyjemny zapach, chociaż w rzeczywistości poci się całe ciało.

Czynniki powodujące wzmożoną potliwość

Bez ciepłoty ciała i czynnika wzmagającego pocenie, powierzchnia ciała jest stale zwilżana niewielką ilością potu. Każdego dnia gruczoły potowe produkują ok. 500-750 ml potu, dzięki czemu możliwe jest usuwanie z organizmu szkodliwych produktów przemiany materii. W upalne dni pot może być wydzielany w ilości nawet 2-3 litrów, co jest zupełnie normalne i korzystne dla ciała, o ile zadbamy o odpowiednie nawodnienie.

W trakcie nagrzewania organizmu neurony zlokalizowane w podwzgórzu sygnalizują potrzebę schłodzenia, inicjując wzmożone wydzielanie potu. Najczęściej ma to miejsce przy temperaturze otoczenia powyżej 30 stopni Celsjusza, ale jest to cecha bardzo indywidualna i niektórzy pocą się przy niższych wartościach temperatury.

Więcej pocimy się również podczas wysiłku fizycznego, ponieważ powoduje on rozgrzanie wnętrza organizmu. Związek z wydzielaniem potu ma także ośrodkowy układ nerwowy. Właśnie dlatego w czasie silnych emocji — zarówno stresu, jak i euforii — dochodzi do pocenia się okolic ciała, szczególnie takich jak pachy, stopy i dłonie.

Czym jest nadmierna potliwość (hiperhydroza)?

Produkcja nawet 2-3 litrów potu w ciągu dnia jest zupełnie normalna przy wzmożonej aktywności, której nie można jeszcze określić nadpotliwością. Problem nadmiernej potliwości pojawia się wówczas, gdy pot wydzielany jest w nadmiarze bez czynnika inicjującego i przekracza fizjologiczne potrzeby organizmu.

Hiperhydroza, określana również jako nadprodukcja gruczołów potowych lub nadmierne pocenie sprawia, że nawet niewielki bodziec stymuluje nadmierną aktywność gruczołów potowych.

Nadmierna potliwość – przyczyny 

Jako przyczyny pierwotnej nadmiernej potliwości uznaje się głównie nadaktywność gruczołów potowych bez związku ze zmianami chorobowymi. Z kolei nadpotliwość wtórna może być następstwem czynników, takich jak np.:

• choroby układu nerwowego;
• choroby endokrynologiczne — hipoglikemia, cukrzyca, nadczynność tarczycy;
• choroby nowotworowe — białaczka, chłoniak, ziarnica złośliwa;
• zmiany hormonalne u kobiet w okresie menopauzy;
• obturacyjny bezdech senny, który może odpowiadać za nadmierne pocenie się w nocy;
• ciąża;
• zatrucia;
• nadużywanie alkoholu;
• przewlekłe infekcje;
• przyjmowanie niektórych leków (głównie leki przeciwdepresyjne);
• otyłość;
• nagła utrata masy ciała.

Jak rozpoznać objawy nadmiernej potliwości?

Jeśli nadmierna potliwość występuje tylko w upalne dni, w sytuacjach stresujących lub pod wpływem intensywnych emocji, zwykle nie ma powodów do niepokoju i szczególnego postępowania. Jednak w przypadku uogólnionych incydentów wydzielania dużej ilości potu, bez wyraźnej przyczyny, można podejrzewać, że problem nadmiernego pocenia ma głębsze podłoże.

Najczęściej pocenie dotyczy dołów pachowych oraz stóp i dłoni, ale zwiększona potliwość może obejmować również głowę i twarz, klatkę piersiową, plecy czy zgięcia kolan i łokci. Za niepokojące objawy uznaje się pocenie niesymetryczne, np. po jednej stronie ciała, co może wskazywać na uszkodzenia układu nerwowego. Objawy związane z nadmierną potliwością to również podatność na grzybicze i bakteryjne infekcje skóry.

Możesz wykonać badania laboratoryjne, które pozwolą potwierdzić lub wykluczyć wtórne przyczyny nadpotliwości. Do podstawowych badań zalicza się takie jak m.in.:

• morfologia krwi,
• OB,
• TSH,
• glikemia,
• parametry wątrobowe,
• parametry nerkowe.

Pamiętaj, że wzmożona produkcja potu może być również cechą dziedziczną i nawet intensywne pocenie nie musi mieć związku z żadną patologią.

Jak powstrzymać nadmierne pocenie? Hamować czy neutralizować pot? 

W aptekach i drogeriach dostępne są różne preparaty miejscowe, które w zależności od składu w inny sposób wpływają na pot. Kosmetyki w formie aerozolu, kulki, sztyftu czy żelu to najpopularniejsze i bardzo skuteczne metody walki z nadmierną potliwością pach oraz stóp. Po preparaty do mycia warto sięgać, jeśli nadpotliwość dotyczy całego ciała.

Najbezpieczniejszą formą walki z potem jest stosowanie antyperspirantów i dezodorantów. Zwykle ich działanie w połączeniu z prawidłową higieną i zdrową dietą jest wystarczające. Dezodorant a antyperspirant - dlaczego to dwa różne kosmetyki?

Antyperspiranty działają poprzez zwężanie gruczołów potowych, co w efekcie hamuje wydzielanie potu. Są to środki na bazie soli glinu, które działają jak blokery. Niewielki dodatek takich składników zwykle pozwala na zahamowanie potu nawet na 48 godzin. Część z tego typu preparatów zawiera wysokie stężenie soli glinu — są one przeznaczone do stosowania 1-2 razy w tygodniu. Trzeba pamiętać, że ich stosowanie wymaga ostrożności. Najczęściej aplikuje się je na czystą i osuszoną skórę na noc, ponieważ efekt nie pojawia się od razu, a dopiero po kilku godzinach. Środki takie mogą wywoływać działania niepożądane w postaci zaczerwienienia, pieczenia, podrażnień, a nawet poparzeń skóry, jeśli zaaplikujemy zbyt dużą ilość preparatu.

Warto też wiedzieć, że w wyniku zablokowania ujścia gruczołów potowych dochodzi do zaburzenia naturalnej mikroflory na powierzchni skóry. Całkowity brak potu sprawia, że z czasem część bakterii w okolicy pachowej przewyższa ilościowo nad innymi. W konsekwencji nawet niewielka ilość potu wydzielana wokół miejsca aplikacji preparatu może mieć wyjątkowo przykry, wręcz cuchnący zapach.

Delikatny, ale skuteczny antyperspirant to SWEDERM® DEOROLL VIT E. Zapewnia długotrwałe uczucie świeżości, jednocześnie zmiękczając i wygładzający delikatną skórę pod pachami. 

Najłagodniejsze dla skóry, a jednocześnie bardzo skuteczne są dezodoranty. Zawierają one kompozycje zapachowe, które maskują nieprzyjemny zapach. Mogą też zawierać ekstrakty i olejki roślinne o działaniu przeciwdrobnoustrojowym, co pozwala na jednoczesną neutralizację brzydkiej woni. Zaletą dezodorantów często są ich właściwości pielęgnacyjne, szczególnie gdy są to organiczne formuły, jak w przypadku SWEDERM® DEO FREE. To naturalny dezodorant, który nie zaburza naturalnych mechanizmów pocenia się, ale skutecznie niweluje przykry zapach. Zawiera miąższ z liści aloesu oraz mnóstwo ekstraktów roślinnych, m.in. z liści rozmarynu, mirtu, rumianku, kwiatów lawendy czy oliwki europejskiej. To skuteczna formuła bez alkoholu i aluminium, bezpieczna dla zdrowia skóry. 

Na czym polega leczenie nadpotliwości?

Zawsze przyczyny i leczenie nadpotliwości wymagają indywidualnego podejścia. Sposoby na nadmierne pocenie muszą obejmować leczenie pierwotnej przyczyny. Jeśli taka zostanie wykluczona, podstawą jest odpowiednia higiena osobista oraz stosowanie preparatów o działaniu miejscowym.

Jeśli problemem jest uogólniona nadmierna potliwość, która dotyczy dużej powierzchni ciała, pomocne mogą okazać się również tabletki na pocenie. Zwykle są to preparaty ziołowe. Można też przyrządzać napary do picia z ziół o właściwościach hamujących nadmierne wydzielanie potu. Do ziół o takim działaniu zalicza się takie jak:

• szałwia,
• melisa,
• pokrzywa,
• tymianek,
• rozmaryn,
• skrzyp polny.

Przy nadpotliwości opornej na preparaty miejscowe oraz inne działania można skorzystać również z zabiegów z zakresu medycyny estetycznej. Stosowana jest między innymi toksyna botulinowa, którą podaje się w formie iniekcji na obszar na ciele dotknięty potliwością. Zwykle zabieg taki wykonuje się w okolicy pach. Inną dostępną metodą jest naświetlanie wiązką światła laserowego gruczołów potowych. Stosuje się też zabiegi jonosfery, które wykorzystują prąd elektryczny o niewielkim natężeniu.