Antyoksydanty – czym są? Gdzie można je znaleźć?

Jako antyoksydanty określa się substancje posiadające zdolność neutralizowania wolnych rodników, które są niezbędne, ale w nadmiarze mają destrukcyjny wpływ na organizm. Wyjaśniamy, na czym polega działanie antyoksydacyjne. Czytaj dalej, a dowiesz się również, jakie znaczenie mają antyoksydanty znajdujące się w diecie i kosmetykach oraz gdzie je znaleźć!

Co to są antyoksydanty?

Wyobraź sobie, że Twoje komórki to domy, a wolne rodniki to złodzieje próbujący je uszkodzić. Antyoksydanty to strażnicy, którzy bronią Twojego zdrowia przed stresem oksydacyjnym. Dzięki nim skóra starzeje się wolniej, organizm lepiej radzi sobie z toksynami, a Ty czujesz więcej energii.

Dzielą się na:

• naturalne antyoksydanty endogenne, które są wytwarzane przez organizm, 
• antyoksydanty egzogenne, które muszą być dostarczane z zewnątrz, np. w diecie lub kosmetykach. 

Przykłady antyoksydantów to witamina C, witamina E, beta-karoten, polifenole, flawonoidy, koenzym Q10 czy glutation.

Ich rola polega na ochronie organizmu przed stresem oksydacyjnym, czyli stanem, w którym w organizmie występuje nadmiar wolnych rodników, a mechanizmy obronne nie są w stanie ich skutecznie neutralizować. Ich właściwości są szeroko wykorzystywane nie tylko w diecie, ale także w kosmetykach – pomagają w ochronie skóry przed starzeniem, wspierają regenerację i wzmacniają barierę ochronną naskórka.

Sprawdź również: Złuszczanie naskórka – dlaczego jest istotne? 

Czym są wolne rodniki i jakie mają znaczenie? 

Oddychanie to podstawowy proces życiowy człowieka – tlen dostaje się do płuc, skąd trafia do krwi i jest transportowany do tkanek oraz narządów. Tam bierze udział w procesach oddychania komórkowego, które dostarczają organizmowi energię.

Jednym z ubocznych produktów tych procesów są wolne rodniki, czyli atomy lub cząsteczki, które posiadają nieparzystą liczbę elektronów. Zgodnie z zasadami chemii, cząsteczki dążą do równowagi, dlatego wolne rodniki pobierają brakujące elektrony od innych cząsteczek, a to może prowadzić do ich uszkodzenia.

W organizmie człowieka wolne rodniki tlenowe odgrywają bardzo ważną rolę, ponieważ:

• biorą udział w zwalczaniu patogenów, niszcząc drobnoustroje i wspierając układ odpornościowy,
• utleniają szkodliwe substancje, neutralizując toksyny i metale ciężkie,
• regulują sygnalizację komórkową, wpływając na wiele procesów biologicznych.

Choć wolne rodniki są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, ich nadmiar prowadzi do stresu oksydacyjnego, który może uszkadzać komórki i przyspieszać procesy starzenia. Właśnie dlatego tak ważna jest równowaga między produkcją wolnych rodników a ich neutralizacją przez naturalne antyoksydanty, które chronią organizm przed ich szkodliwym wpływem.

Negatywny wpływ wolnych rodników 

Skoro już wiemy, czym są wolne rodniki i jak działają, warto przyjrzeć się ich wpływowi na zdrowie.

Problem pojawia się, gdy w organizmie występuje nadmiar wolnych rodników. Wówczas reaktywne cząsteczki pobierają elektrony z otaczających je struktur, w tym białek, lipidów i DNA. W efekcie powstają kolejne niestabilne cząsteczki, które dążą do przywrócenia równowagi. A to… prowadzi do powstawania lawinowej reakcji uszkodzeń.

Sytuacja ta nazywana jest stresem oksydacyjnym i ma destrukcyjny wpływ na organizm. Gdy wolne rodniki tlenowe nie napotkają neutralnej cząsteczki, od której mogłyby pobrać brakujący elektron bez szkody dla organizmu, atakują zdrowe komórki, niszcząc ich strukturę. W dłuższej perspektywie może to prowadzić do wielu poważnych schorzeń i przyspieszać procesy starzenia.

Skutki działania nadmiaru wolnych rodników to m.in.:

• przedwczesne starzenie się skóry – wolne rodniki uszkadzają komórki skóry, prowadząc do utraty elastyczności, powstawania zmarszczek, przebarwień i osłabienia bariery ochronnej.
• choroby dermatologiczne – stres oksydacyjny może zaostrzać objawy AZS, łuszczycy oraz przyczyniać się do powstawania zmian nowotworowych skóry.
• miażdżyca – wolne rodniki uszkadzają naczynia krwionośne i utleniają lipidy, a to sprzyja odkładaniu się złogów tłuszczowych i zwężeniu tętnic.
• choroby neurodegeneracyjne – przewlekły stres oksydacyjny może mieć wpływ na rozwój choroby Alzheimera, Parkinsona, demencji starczej, a także zwiększać ryzyko udaru.
• cukrzyca – wolne rodniki mogą przyczyniać się do uszkodzenia komórek trzustki, zaburzając wydzielanie insuliny i prowadząc do rozwoju cukrzycy typu 2.
• nowotwory – uszkodzenie DNA może zwiększać ryzyko mutacji prowadzących do rozwoju nowotworów piersi, płuc, jelit, kości i narządów rozrodczych.
• choroby układu pokarmowego – stres oksydacyjny może prowadzić do nieżytu żołądka, chorób jelit oraz problemów trawiennych.
• choroby nerek – wolne rodniki mogą przyczyniać się do niewydolności nerek i innych poważnych schorzeń tego narządu.
• problemy ze wzrokiem – ich nadmiar może powodować zaćmę, zwyrodnienie plamki żółtej oraz inne zaburzenia widzenia.
• choroby układu oddechowego – przewlekły stres oksydacyjny zwiększa ryzyko astmy oraz przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP).

Wolne rodniki – przykłady negatywnych nawyków

Codzienne nawyki, jak brak snu, stres czy złe odżywianie, mogą sprawić, że w naszym organizmie gromadzi się zbyt wiele wolnych rodników. Efekt? Przyspieszone starzenie się skóry, osłabienie odporności i większa podatność na choroby.

Najbardziej niepożądane są:

• stres – zarówno nagły i intensywny, jak i przewlekły, wpływa na wzrost poziomu wolnych rodników. Kortyzol, czyli hormon stresu, nasila procesy oksydacyjne, co może prowadzić do uszkodzenia komórek i tkanek.
• niedostateczna ilość snu – brak regeneracji organizmu osłabia jego zdolność do neutralizowania wolnych rodników, zwiększając ryzyko ich nadmiernego nagromadzenia.
• nieodpowiednia dieta – spożywanie wysokoprzetworzonych produktów, tłuszczów trans i nadmiaru cukru może przyczyniać się do wzrostu stresu oksydacyjnego. Szczególnie szkodliwe są potrawy smażone na głębokim tłuszczu.
• przyjmowanie niektórych leków – niektóre substancje farmakologiczne, zwłaszcza antybiotyki, chemioterapeutyki oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), mogą powodować zwiększoną produkcję wolnych rodników.
• długotrwała ekspozycja na promieniowanie UV – nadmierne kąpiele słoneczne przyczyniają się do powstawania reaktywnych form tlenu w skórze. To może prowadzić do uszkodzeń DNA i przedwczesnego starzenia.
• używki – alkohol, papierosy oraz inne substancje toksyczne zwiększają produkcję wolnych rodników, jednocześnie zmniejszając zdolność organizmu do ich neutralizowania. Szczególnie niebezpieczny jest dym tytoniowy, który zawiera tysiące szkodliwych substancji chemicznych.
• zanieczyszczenia środowiskowe – smog, toksyny w powietrzu, pestycydy i metale ciężkie dostające się do organizmu z wodą i żywnością mogą nasilać stres oksydacyjny.
• nadmierny wysiłek fizyczny i przemęczenie – intensywne ćwiczenia mogą prowadzić do nadprodukcji wolnych rodników, zwłaszcza jeśli organizm nie ma czasu na regenerację. Brak odpowiedniej diety bogatej w naturalne antyoksydanty dodatkowo zwiększa ryzyko uszkodzeń komórkowych.
• brak aktywności fizycznej i siedzący tryb życia – paradoksalnie, zarówno nadmiar, jak i niedobór ruchu mogą zaburzać równowagę oksydacyjną organizmu. Brak regularnej aktywności prowadzi do spowolnienia procesów metabolicznych i osłabienia mechanizmów obronnych.
• choroby ogólnoustrojowe – przewlekłe stany zapalne, cukrzyca, miażdżyca, choroby autoimmunologiczne czy infekcje mogą powodować wzrost produkcji wolnych rodników.

Przeciwutleniacze – co to i na czym polega antyoksydacja?

Przeciwutleniacze, zgodnie ze swoją nazwą, neutralizują działanie związków utleniających, czyli wolnych rodników. Proces ten jest skomplikowany i zależy od wielu czynników, jednak w uproszczeniu polega na przekazywaniu brakującego elektronu wolnym rodnikom, zapobiegając ich destrukcyjnemu działaniu na komórki organizmu.

Dowiedz się więcej: Wolne rodniki — czym są, jaki mają wpływ na skórę i jakie wywołują choroby? 

Wolne rodniki są niestabilnymi cząsteczkami, które poszukują elektronu, aby osiągnąć równowagę. Jeśli go nie znajdą, atakują zdrowe komórki, pobierając brakujący element z ich struktury. Antyoksydanty działają jak naturalna tarcza ochronna – oddają swój elektron wolnym rodnikom, zapobiegając tym samym ich agresywnym reakcjom i dalszym uszkodzeniom w organizmie.

Antyoksydacja hamuje stres oksydacyjny, który jest odpowiedzialny za przedwczesne starzenie się skóry, osłabienie odporności i rozwój wielu chorób przewlekłych. Antyoksydanty można dostarczać organizmowi zarówno w diecie (np. poprzez warzywa, owoce, orzechy i nasiona), jak i w postaci suplementów czy kosmetyków ochronnych, które pomagają skórze walczyć z czynnikami zewnętrznymi, takimi jak zanieczyszczenia i promieniowanie UV.

Najsilniejsze antyoksydanty naturalne – przykłady

Część antyoksydantów niezbędnych do ochrony komórek przed stresem oksydacyjnym jest naturalnie wytwarzana przez organizm. Niektóre z tych substancji są produkowane w wystarczających ilościach, inne natomiast mogą wymagać wsparcia poprzez dietę lub suplementację, zwłaszcza gdy ich poziom spada z wiekiem lub w wyniku chorób.

Najsilniejsze antyoksydanty endogenne to m.in.:

• melatonina – pomaga w neutralizacji wolnych rodników, wspiera regenerację organizmu i działa ochronnie na układ nerwowy.
• kwas moczowy – w odpowiednich ilościach działa ochronnie, jednak jego nadmiar może prowadzić do problemów zdrowotnych, takich jak dna moczanowa.
• kwas liponowy – silny antyoksydant, który działa zarówno w środowisku wodnym, jak i tłuszczowym. Bierze udział w regeneracji innych przeciwutleniaczy, takich jak witamina C i E, oraz wspiera detoksykację organizmu.
• glutation – jego poziom może spadać pod wpływem przewlekłego stresu, złej diety i starzenia się organizmu.
• albumina – białko osocza krwi, które pomaga wiązać i neutralizować wolne rodniki oraz toksyny, wspomagając tym samym ochronę narządów wewnętrznych.
• estrogen – hormon płciowy, który u kobiet wykazuje działanie antyoksydacyjne, chroniąc m.in. naczynia krwionośne i wspierając procesy regeneracyjne w organizmie.
• koenzym Q10 – istotny składnik produkcji energii w komórkach, który dodatkowo ma spore właściwości antyoksydacyjne. Jego ilość w organizmie maleje wraz z wiekiem, dlatego często zaleca się jego suplementację, zwłaszcza w celu wsparcia pracy serca i skóry.

Najlepsze antyutleniacze – przykłady związków egzogennych

Aby organizm mógł skutecznie neutralizować wolne rodniki na twarzy i w organizmie, konieczne jest dostarczanie odpowiedniej ilości antyoksydantów z zewnątrz. Przeciwutleniacze egzogenne pochodzą z diety lub suplementacji i odgrywają ważną rolę w ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym.

Najważniejsze antyoksydanty egzogenne to:

• witaminy (A, C, E) – C wzmacnia układ odpornościowy i chroni skórę, witamina E działa jako bariera ochronna dla lipidów i błon komórkowych, a witamina A (retinol) wspiera regenerację tkanek i poprawia kondycję skóry.
• minerały (selen, cynk, mangan) – są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania enzymów antyoksydacyjnych. Selen wspomaga działanie glutationu, cynk chroni DNA przed uszkodzeniami, a mangan bierze udział w detoksykacji komórek.
• ksantofile (np. astaksantyna) – ma bardzo silne właściwości antyoksydacyjne, chroni skórę przed fotostarzeniem i wspiera regenerację po ekspozycji na promieniowanie UV. 
• karotenoidy (likopen, beta-karoten) – obecne m.in. w pomidorach, marchwi i papryce. 
• flawonoidy (np. kwercetyna) – występują w warzywach, owocach, herbacie i winie. 
• betalainy (np. betanina, betacyjanina, izobetanina, prebetanina) – barwniki roślinne o silnym działaniu antyoksydacyjnym, obecne m.in. w burakach. 

Przeczytaj także: Kosmetyki z witaminą C – kto powinien ich używać i jakie kosmetyki wybrać? 

Antyoksydanty – źródła w diecie

Najlepszym naturalnym źródłem antyoksydantów są rośliny, w których związki te występują w różnym stężeniu. Im bardziej intensywny kolor warzywa lub owocu, tym większa zawartość polifenoli, flawonoidów, karotenoidów czy witamin o działaniu przeciwutleniającym.

Najbogatsze źródła antyoksydantów w diecie to:

• zioła i napary: zielona herbata, arnika górska, dzika róża, miłorząb japoński, lukrecja, rumianek.
• owoce: czarna jagoda, maliny, żurawina, borówka, truskawki, wiśnie, winogrona, grejpfruty, mango.
• warzywa: pomidory, marchew, buraki, ziarna kukurydzy, pietruszka, seler, szczypiorek, papryka.

Warto zatem zadbać o urozmaiconą dietę, bogatą w świeże owoce, warzywa oraz zioła, które dostarczają organizmowi niezbędnych składników chroniących przed stresem oksydacyjnym i wspierających zdrowie na co dzień.

Dlaczego antyoksydanty są ważne dla urody?

Antyoksydanty odgrywają istotną rolę w ochronie skóry przed uszkodzeniami wywołanymi przez wolne rodniki. Wśród nich polifenole należą do najskuteczniejszych związków, które spowalniają procesy starzenia, chronią komórki skóry i wspierają ich regenerację. Dzięki temu pomagają zachować:

• jędrność, 
• zdrowy koloryt,
• młody wygląd cery.

Jednym z najważniejszych mechanizmów działania antyoksydantów jest ochrona przed promieniowaniem UV, które jest głównym czynnikiem powodującym fotostarzenie. Polifenole, oprócz działania ochronnego, wzmacniają również inne antyoksydanty – np. witaminę C, stabilizując jej działanie. To niezwykle ważne, ponieważ witamina C bierze udział w syntezie kolagenu, który odpowiada za sprężystość i elastyczność cery.

Co ważne, antyoksydanty działają na wszystkich poziomach skóry:

• w warstwie rogowej naskórka – neutralizują wolne rodniki jeszcze zanim zdążą wyrządzić szkody.
• w głębszych warstwach naskórka – regulują aktywność enzymów odpowiedzialnych za regenerację skóry.
• w skórze właściwej – poprawiają mikrokrążenie i wzmacniają naczynia krwionośne.
• rozjaśniają przebarwienia i działają przeciwzapalnie, co jest istotne w przypadku cery wrażliwej i skłonnej do podrażnień.

Regularne dostarczanie antyoksydantów – zarówno poprzez dietę, jak i kosmetyki – pomaga zachować zdrową, promienną cerę i skutecznie spowalnia oznaki starzenia. 

Antyoksydanty w kosmetykach

Kosmetyki z antyoksydantami to jeden z najlepszych sposobów na ochronę cery przed stresem oksydacyjnym. Najlepiej sięgać po nie w porannej pielęgnacji – właśnie wtedy cera potrzebuje dodatkowej tarczy ochronnej przed działaniem promieni UV, zanieczyszczeniami i innymi czynnikami środowiskowymi. 

Jednym z produktów, który warto włączyć do porannej rutyny, jest Face Booster od swederm – emulsja o lekkiej konsystencji. Dzięki zawartości oleju jojoba, masła shea i ekstraktów roślinnych:

• wzmacnia barierę lipidową, 
• zapobiega przesuszeniu i utracie elastyczności. 

Dodatkowo bogactwo polifenoli i witaminy E chroni przed negatywnym wpływem wolnych rodników, zapewniając skórze zdrowy wygląd i promienność przez cały dzień.

Emulsja szybko się wchłania, nie pozostawiając tłustej warstwy, dlatego świetnie sprawdzi się jako baza pod krem z filtrem oraz makijaż.

A może szukasz produktu, który łączy pielęgnację, ochronę przeciwsłoneczną i subtelne wyrównanie kolorytu skóry? Postaw na po B Perfect Anti-age Serum Fluid. To wielofunkcyjne serum zawiera mineralne pigmenty, które delikatnie rozświetlają cerę, nadając jej zdrowy wygląd, a jednocześnie działa przeciwstarzeniowo dzięki ekstraktom roślinnym i witaminie E.

Ale najlepsze antyoksydanty w kosmetykach to pochodne witaminy C. W produktach od swederm składnik ten występuje w jednej z najbardziej skutecznych i stabilnych form – Tetraizopalmitynianu askorbylu, który działa intensywnie, ale nie powoduje podrażnień.

W Ultra Serum Vit. C znajdziesz aż 12% tej wyjątkowej formy witaminy C. W połączeniu z witaminą E, bakuchiolem i ekstraktami roślinnymi pomaga:

• wygładzać zmarszczki, 
• poprawiać jędrność skóry,
• redukować przebarwienia. 

Aby wzmocnić działanie antyoksydacyjne, stosuj serum w duecie z Ultra Cream Vit. C, który oprócz 9% stabilnej witaminy C zawiera olejek jojoba, kwas hialuronowy oraz organiczne ekstrakty z cytryny i pomarańczy. Taka kombinacja składników zapewnia dogłębne nawilżenie, rozświetlenie cery oraz ochronę przed czynnikami zewnętrznymi.